W 2014 r. pierwsze wypłaty emerytur częściowych

Reforma emerytalna wydłużająca większości ubezpieczonym powszechny wiek emerytalny, która weszła w życie z dniem 1 stycznia 2013 r., wprowadziła jednocześnie możliwość skorzystania z emerytury częściowej. Jest to całkowicie nowe świadczenie, dotychczas w systemie niefunkcjonujące. Jego pobieranie skutkuje jednak zmniejszeniem emerytury uzyskiwanej w powszechnym zindywidualizowanym wieku emerytalnym.

Warunki przyznawania

Przepisy nowelizujące ustawę o emeryturach i rentach z FUS, zwanej dalej ustawą emerytalną, w zakresie stopniowego wydłużenia wieku uprawniającego do przejścia na powszechną emeryturę wprowadziły także nowe świadczenie, jakim jest emerytura częściowa. Zasady jej przyznawania określa art. 26b ustawy emerytalnej. Zgodnie z nim, ubezpieczonym, którzy nie osiągnęli wydłużonego, zindywidualizowanego wieku emerytalnego, przysługuje emerytura częściowa, jeżeli spełnili łącznie następujące warunki:

1) mają okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 35 lat dla kobiet i 40 lat dla mężczyzn,

2) osiągnęli wiek wynoszący co najmniej 62 lata dla kobiet i co najmniej 65 lat dla mężczyzn.

Ustalając wymagany 35- lub 40-letni okres składkowy i nieskładkowy uwzględnia się, analogicznie jak przy ustalaniu pozostałych uprawnień do świadczeń emerytalno-rentowych:

1) w pierwszej kolejności - okresy składkowe oraz okresy nieskładkowe w wymiarze nie dłuższym niż 1/3 udowodnionych okresów składkowych,

2) następnie - tzw. okresy uzupełniające, tj. okresy pracy w gospodarstwie rolnym lub okresy prowadzenia gospodarstwa rolnego, albo okresy pobierania renty z tytułu niezdolności do pracy z FUS, jeżeli wnioskodawca utracił prawo do takiej renty.

Wyłączenie niektórych ubezpieczonych

Nieco szerszego omówienia wymaga krąg osób, które z emerytury częściowej mogą skorzystać. Nie każdy ubezpieczony, nawet jeśli będzie posiadał wymagany okres składkowy i nieskładkowy, a także osiągnie żądany wiek, będzie mógł uzyskać do niej prawo.

Emerytura częściowa przysługuje bowiem ubezpieczonym, którzy nie osiągnęli wieku emerytalnego określonego w art. 24 ust. 1a pkt 26-85 i ust. 1b pkt 2-20 ustawy emerytalnej, o ile mają wymieniony wcześniej staż zawodowy i wiek. Z treści tak sformułowanego przepisu (art. 26b ust. 1 ustawy emerytalnej) wynika, że możliwość nabycia emerytury częściowej mają jedynie:

kobiety urodzone od dnia 1 stycznia 1959 r. (wymienione w art. 24 ust. 1a pkt 26) oraz
mężczyźni urodzeni od dnia 1 kwietnia 1949 r. (wymienieni w art. 24 ust. 1b pkt 2).

O ile fakt nieobjęcia regulacją w kwestii nabywania emerytur częściowych kobiet urodzonych w okresie do 31 grudnia 1958 r. wydaje się logiczny (wydłużony powszechny wiek emerytalny w ich przypadku nie przewyższa bowiem 62 lat), to niezrozumiałe jest wyłączenie z tych unormowań mężczyzn, urodzonych np. w okresie od dnia 1 stycznia do dnia 31 marca 1949 r., którym wydłużono powszechny wiek emerytalny z 65 lat do 65 lat i 5 miesięcy.

Ciekawostką natomiast jest stanowisko ZUS. Organ ten informuje na swojej stronie internetowej (www.zus.pl), że możliwe jest także nabycie emerytury częściowej przez mężczyzn urodzonych w I kwartale 1949 r.

Bez gwarancji świadczenia minimalnego

Wysokość emerytury częściowej wynosi 50% kwoty emerytury ustalonej w całości według nowych, zreformowanych zasad i nie podlega podwyższeniu do kwoty najniższej emerytury.

Wyznaczenie wysokości pełnej emerytury następuje poprzez podzielenie podstawy jej obliczenia przez średnie dalsze trwanie życia osoby ubiegającej się o emeryturę częściową - z dnia przejścia na tę emeryturę. Natomiast podstawę obliczenia kwoty emerytury, przyjętej do ustalenia emerytury częściowej, stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem waloryzacji składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury częściowej oraz zwaloryzowanego kapitału początkowego i kwot środków zapisanych na subkoncie ZUS.

Bez limitów zarobkowych

Osoba, która uzyska prawo do częściowej emerytury, będzie mogła dodatkowo zarobkować bez ograniczeń. Oznacza to, że bez względu na wysokość uzyskiwanych przychodów emerytura ta nie podlega z tego tytułu zasadom zawieszania i zmniejszania jej wysokości.

Ponadto nie ma tu także zastosowania przepis przewidujący zawieszenie prawa do emerytury w razie zatrudnienia kontynuowanego bez uprzedniego rozwiązania stosunku pracy z pracodawcą, na rzecz którego emeryt wykonywał je bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do emerytury, ustalonym w decyzji organu rentowego. Zatem ubezpieczony wnioskując o to świadczenie może nadal kontynuować dotychczasowy stosunek pracy nie rezygnując z pobierania takiej emerytury.

Zamiana na emeryturę powszechną

Osoba uprawniona do emerytury częściowej po osiągnięciu podwyższonego wieku emerytalnego i rozwiązaniu stosunku pracy będzie mogła wystąpić z wnioskiem o zamianę tego świadczenia na powszechną emeryturę ustaloną w pełnej wysokości.

Zamiana emerytury częściowej na powszechną nie nastąpi z urzędu, tylko na wyraźny wniosek świadczeniobiorcy i po ustaniu stosunku pracy w przypadku ubezpieczonego będącego pracownikiem.

Taka regulacja pozwala pobierać emeryturę częściową również po ukończeniu wydłużonego wieku emerytalnego przez świadczeniobiorcę.

Przejście na emeryturę częściową może być w niektórych przypadkach korzystne dla osoby ubezpieczonej, chociażby ze względu na możność jednoczesnego kontynuowania zatrudnienia i osiągania ponadlimitowego przychodu z tego tytułu.

Osoby zamierzające skorzystać z emerytury częściowej powinny jednak mieć na uwadze fakt, że podstawa obliczenia pełnej emerytury będzie pomniejszona o kwotę pobranych emerytur częściowych w wysokości przed odliczeniem zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych i składki na ubezpieczenie zdrowotne.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2013 r. poz. 1440 ze zm.)