Gazeta Podatkowa nr 93 (1030) z dnia 21.11.2013

Emerytura pomostowa dla 60 latka

W ciągu mojego życia wypracowałem ponad 28 lat okresów składkowych i nieskładkowych oraz 8 lat w gospodarstwie rolnym rodziców. Pracę w warunkach szczególnych, wymienioną w wykazie A do rozporządzenia z 1983 r. wykonywałem poczynając od 1980 r. do 31 grudnia 2008 r. (z przerwami), wypracowując ponad 19 lat. W maju 2017 r. ukończę 60 lat.

1) Czy wobec udowodnionego ogólnego okresu pracy oraz pracy w warunkach szczególnych nabędę uprawnienia do emerytury pomostowej?

Emerytura pomostowa przysługuje pracownikowi urodzonemu po dniu 31 grudnia 1948 r., który:

• ma okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wynoszący co najmniej 15 lat,
• osiągnął wiek wynoszący co najmniej 55 lat kobieta, 60 lat mężczyzna,
• ma okres składkowy i nieskładkowy wynoszący 20 lat dla kobiet, 25 lat dla mężczyzn,
• przed dniem 1 stycznia 1999 r. wykonywał prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (wymienione w starych lub nowych wykazach prac),
• po dniu 31 grudnia 2008 r. wykonywał prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze (wymienione w nowych wykazach prac),
• rozwiązał stosunek/stosunki pracy.

Tak stanowi art. 4 ustawy o emeryturach pomostowych (Dz. U. z 2008 r. nr 237, poz. 1656 ze zm.).

Prawo do tego świadczenia może uzyskać również osoba urodzona po 31 grudnia 1948 r., która po dniu 31 grudnia 2008 r. nie wykonywała pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wymienionej w załączniku nr 1 i 2 do ustawy o emeryturach pomostowych.

Osoba taka musi udowodnić odpowiedni okres składkowy i nieskładkowy, wykonywanie pracy "szczególnej" przed dniem 1 stycznia 1999 r., osiągnięcie stosownego wieku, rozwiązanie stosunku pracy. Oprócz tego musi udowodnić na dzień 1 stycznia 2009 r. co najmniej 15-letni okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wymienionej w nowych wykazach prac. Stanowi tak art. 49 ustawy o emeryturach pomostowych (przykład).

Warunki dotyczące osiągnięcia stażu składkowego i nieskładkowego, wieku emerytalnego uprawniającego do emerytury pomostowej i rozwiązania stosunku pracy mogą być spełnione po dniu 31 grudnia 2008 r.

Z podanych w pytaniu danych wynika, iż Czytelnik ukończy 60 lat w maju 2017 r., udowodnił ponad 28 lat okresu składkowego i nieskładkowego, przed dniem 1 stycznia 1999 r. wykonywał pracę w warunkach szczególnych. Nie jest natomiast wiadomym czy wykonywana przez niego praca "szczególna" (wymieniona w wykazach "A") jest pracą w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze wymienioną w nowych wykazach. Przy założeniu, iż wykonywana przez Czytelnika przed laty praca w warunkach szczególnych jest uznana za pracę w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze, może on liczyć na uzyskanie uprawnień do emerytury pomostowej.

Ponadto wskazać należy, iż przy ustalaniu stażu składkowego i nieskładkowego wymaganego do przyznania emerytury pomostowej nie uwzględnia się okresów opłacania składek na ubezpieczenie społeczne rolników oraz okresów prowadzenia gospodarstwa rolnego lub pracy w tym gospodarstwie przypadających przed dniem objęcia ubezpieczeniem społecznym rolników z tego tytułu. Przy ustalaniu zaś okresu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze nie uwzględnia się okresów niewykonywania pracy, za które pracownik otrzymał wynagrodzenie lub świadczenie z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa.

2) Czy z uwagi na przeprowadzaną redukcję etatów w zakładzie obejmuje mnie okres ochronny przed zwolnieniem?

Kodeks pracy wprowadza ochronę przedemerytalną dla pracowników, którym brakuje nie więcej niż 4 lata do osiągnięcia wieku emerytalnego, o ile posiadany przez nich okres zatrudnienia (wliczając w to okres ochronny) pozwoli im na uzyskanie emerytury z osiągnięciem tego wieku (art. 39 Kodeksu pracy, Dz. U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 ze zm.). Ochrona zatrudnienia polega na zakazie wypowiedzenia przez pracodawcę stosunku pracy w okresie ochronnym, chyba że:

• zachodzi przypadek upadłości lub likwidacji pracodawcy bądź
• pracownik posiada rentę z tytułu całkowitej niezdolności do pracy.

Jeżeli chodzi o pojęcie wieku emerytalnego, o którym mowa w art. 39 K.p., to jak wynika z orzeczeń Sądu Najwyższego, pod pojęciem tym rozumie się zarówno powszechny wiek emerytalny, jak też obniżony wiek emerytalny przewidziany dla określonych grup ubezpieczonych (np. dla pracujących w warunkach szczególnych, nauczycieli, górników). Ponadto w pojęciu wieku emerytalnego mieści się wiek uprawniający do emerytury pomostowej.

Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 6 grudnia 2012 r. (sygn. akt I PK 145/12), nie ma podstaw do przyjęcia, iż w zakresie nabywania prawa do emerytury z osiągnięciem ustawowo obniżonego wieku, sytuacja pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze różni się od sytuacji osób spełniających warunki do emerytury pomostowej. Również Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 16 marca 2010 r. (sygn. akt K 17/09, Dz. U. z 2010 r. nr 48, poz. 286) uznał, że odpowiednikiem emerytur pomostowych były emerytury w obniżonym wieku emerytalnym dla osób wykonujących prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Z zaprezentowanej linii orzecznictwa wynika, iż wiek uprawniający do emerytury pomostowej należy traktować jako wiek emerytalny w rozumieniu art. 39 K.p. W konsekwencji pracownikowi spełniającemu warunki do uzyskania emerytury pomostowej przysługuje ochrona przedemerytalna w okresie 4 lat przed osiągnięciem wieku uprawniającego do tej emerytury.

Należy jednak podkreślić, że jeżeli pracownik jest zatrudniony na podstawie umowy na czas określony, to ulegnie ona rozwiązaniu wraz z nadejściem jej końcowego terminu, bez względu na to, czy moment rozwiązania umowy przypadnie w okresie ochronnym. Ponadto trzeba zauważyć, że zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego, w tym z wyrokiem SN z dnia z 27 lipca 2011 r. (sygn. akt II PK 20/11), umowa na czas określony, która uległaby rozwiązaniu z upływem jej końcowego terminu przed osiągnięciem przez pracownika wieku emerytalnego, o którym mowa w art. 39 K.p., nie jest objęta ochroną przed wypowiedzeniem.

W takich przypadkach nie ma bowiem możliwości realizacji funkcji ochronnej art. 39 K.p. Przeznaczeniem tej regulacji jest umożliwienie pracownikowi uzyskania uprawnień emerytalnych, w tym osiągnięcie wymaganego wieku emerytalnego, w trakcie chronionego stosunku pracy. Jeżeli z powodu swojego terminowego charakteru ma się on zakończyć przed nabyciem tych uprawnień, stosowanie art. 39 K.p. staje się bezcelowe.