Gazeta Podatkowa nr 79 (1745) z dnia 1.10.2020

Szczegóły dotyczące obliczania kapitału początkowego

Sposób obliczania kapitału początkowego jest bardzo podobny do ustalania wysokości emerytury według starych zasad. Podstawę stanowią dane dotyczące wymiaru okresu składkowego i nieskładkowego oraz wysokości wynagrodzenia osiągniętego do 31 grudnia 1998 r. Jego wartość jest uzależniona m.in. od długości trwania aktywności zawodowej przypadającej do końca 1998 r. i wpływa na ostateczną kwotę emerytury ustalanej według nowych zasad.

Kapitał a nowa emerytura

Kapitał początkowy ustala się dla ubezpieczonych urodzonych po 31 grudnia 1948 r.:

• którzy przed 1 stycznia 1999 r. opłacali składki na ubezpieczenie społeczne lub
   
• za których przed 1 stycznia 1999 r. składki na ubezpieczenie społeczne opłacali płatnicy składek.

Stanowi on równowartość kwoty obliczonej według zasad określonych w art. 174 ustawy o emeryturach i rentach z FUS (Dz. U. z 2020 r. poz. 53 ze zm.), zwanej ustawą emerytalną, pomnożonej przez wyrażone w miesiącach średnie dalsze trwanie życia ustalone dla osób w wieku 62 lat. Średnie dalsze trwanie życia kobiet i mężczyzn w wieku 62 lat według tablicy ogłoszonej przez Prezesa GUS 25 marca 1999 r. na 1 stycznia 1999 r. wynosi 209 miesięcy (Mon. Pol. nr 12, poz. 173). Wartość kapitału początkowego ustala się na 1 stycznia 1999 r., a następnie waloryzuje. Pierwszej jego waloryzacji dokonuje się od 1 czerwca 2000 r. W wyniku przeprowadzonej waloryzacji kapitał nie może ulec obniżeniu. Jest on ewidencjonowany na koncie ubezpieczonego.

Dla obliczenia kapitału początkowego nie ma znaczenia, kiedy osoba zainteresowana złożyła/złoży wniosek o jego ustalenie. Ustalony kapitał początkowy można przeliczać. Podlega on ponownemu ustaleniu, np. w sytuacji gdy ubezpieczony przedłoży nowy dokument z przebiegu ubezpieczenia przypadającego do 31 grudnia 1998 r., który wcześniej (z różnych powodów) nie był złożony w organie rentowym.

Ubezpieczeni urodzeni po 31 grudnia 1948 r. nabywają prawo do emerytury po osiągnięciu wieku emerytalnego wynoszącego co najmniej 60 lat dla kobiet i co najmniej 65 lat dla mężczyzn. Emeryturę taką oblicza się w oparciu o:

• zwaloryzowaną kwotę składek na ubezpieczenie emerytalne oraz środków zewidencjonowanych na subkoncie i
   
• zwaloryzowany kapitał początkowy określony w art. 173-175 ustawy emerytalnej.

Kapitał początkowy jest więc jedną z części nowej emerytury. Do jego obliczenia ustala się:

• wymiar okresów składkowych i nieskładkowych oraz
   
• podstawę jego wymiaru i
   
• część socjalną kapitału,

w oparciu o przebieg ubezpieczenia przypadający do 31 grudnia 1998 r.

Kalkulator waloryzacji kapitału początkowego dostępny jest w serwisie kalkulatory.gofin.pl.

Okres składkowy i nieskładkowy

Przy ustalaniu kapitału początkowego przyjmuje się okresy:

• składkowe, o których mowa w art. 6 ustawy emerytalnej,
   
• nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 5 tej ustawy,
   
• nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 1-3 i 6-12 wymienionej ustawy, w wymiarze nie większym niż 1/3 udowodnionych okresów składkowych.

Warto zwrócić uwagę na różnicę przyjmowania do obliczenia kapitału początkowego i emerytury na starych zasadach okresu sprawowanej opieki nad dzieckiem. Chodzi o okres urlopu wychowawczego, urlopu bezpłatnego udzielonego na podstawie przepisów w sprawie bezpłatnych urlopów dla matek pracujących opiekujących się małymi dziećmi, inny udzielony w tym celu urlop bezpłatny oraz okres niewykonywania pracy - z powodu opieki nad dzieckiem:

• w wieku do lat 4 - w granicach do 3 lat na każde dziecko oraz łącznie - bez względu na liczbę dzieci - do 6 lat,
   
• na które ze względu na jego stan fizyczny, psychiczny lub psychofizyczny przysługuje zasiłek pielęgnacyjny - dodatkowo w granicach do 3 lat na każde dziecko.

Mimo iż okres ten jest traktowany jako nieskładkowy, to do naliczenia kapitału:

• nie jest ograniczany jak pozostałe okresy nieskładkowe do jakiegokolwiek wymiaru, tylko przyjmowany w całym możliwym ustawowym wymiarze,
   
• stosuje się wobec niego przelicznik jak do okresów składkowych.

Takie zasady nie dotyczą starej emerytury.

Osiągnięte wynagrodzenie

Wynagrodzenie przyjęte za podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne sprzed 1999 r. stanowi podstawę wymiaru kapitału początkowego, która z reguły jest ustalana z 10 kolejnych lat kalendarzowych lub 20 lat kalendarzowych z okresu przed dniem 1 stycznia 1999 r.

Podstawę wymiaru kapitału początkowego ustala się z uwzględnieniem zasad stosowanych przy obliczaniu podstawy starej emerytury i renty z tytułu niezdolności do pracy oraz reguł zawartych w art. 174 ust. 3-6 ustawy emerytalnej (patrz: Generalne zasady...). W rezultacie stanowi ona iloczyn obliczonego wskaźnika wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego oraz kwoty bazowej (1.220,89 zł) wynoszącej 100% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w II kwartale 1998 r.

Współczynnik "p"

Na ostateczną kwotę kapitału początkowego wpływa jeszcze część socjalna. Do jej obliczenia niezbędny jest współczynnik "p", oraz kwota bazowa.

Całkowita wartość części socjalnej to kwota 293,01 zł (1.220,89 zł × 24%). Nie jest ona jednak przyjmowana w każdym przypadku, a jedynie gdy współczynnik "p" wynosi 100%. Ustalenie bowiem, jaka kwota części socjalnej jest przyjmowana dla danego ubezpieczonego, wymaga uprzedniego obliczenia takiego współczynnika. Jest on proporcjonalny do wieku ubezpieczonego i stażu ubezpieczeniowego. Wzór na jego obliczenie określa art. 174 ust. 8 ustawy emerytalnej (patrz: Wzór...). Dodatkowo jego wartość przedstawia tabela, stanowiąca załącznik do ustawy emerytalnej.

Wzór na współczynnik "p" gdzie: wiek ubezpieczonego - oznacza wiek w dniu 31 grudnia 1998 r., wiek emerytalny - oznacza 60 - dla kobiet i 65 - dla mężczyzn, staż ubezpieczeniowy - oznacza udowodniony okres składkowy i nieskładkowy, wymagany staż - oznacza 20 - dla kobiet i 25 - dla mężczyzn. Współczynnik "p" zaokrągla się do setnych części procenta i nie może być wyższy od 100%.