Renta z tytułu niezdolności do pracy w razie niepozostawania w zatrudnieniu przed złożeniem wniosku

W listopadzie 2015 r. otrzymałam orzeczenie ZUS o całkowitej niezdolności do pracy wydane na 2 lata. Czy otrzymam rentę, jeśli przez ostatnie 3 lata nigdzie nie pracowałam, ale mam udokumentowane 26 lat pracy?

Osoba, która utraciła zdolność do wykonywania zatrudnienia lub jej zdolność uległa znacznemu ograniczeniu, ma możliwość ubiegania się o świadczenie rentowe. Uzyskanie prawa do tego świadczenia jest uzależnione od spełnienia jednocześnie trzech warunków, a mianowicie:

musi być niezdolna do pracy,
musi posiadać stosowny do wieku wymagany okres składkowy i nieskładkowy, przy czym okresy nieskładkowe uwzględnia się przy ustalaniu prawa do świadczenia w wymiarze nieprzekraczającym 1/3 udowodnionych okresów składkowych,
niezdolność do pracy musi powstać w określonym przepisami ustawy emerytalnej okresie składkowym lub nieskładkowym albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów.

Ważne: Niezdolną do pracy jest osoba, która częściowo lub całkowicie utraciła zdolność do wykonywania pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania tej zdolności po przekwalifikowaniu zawodowym (art. 12 ustawy emerytalnej).

Oceny niezdolności do pracy dokonuje lekarz orzecznik ZUS w formie orzeczenia lekarskiego, ustalając jednocześnie czas trwania tej niezdolności.

Jeśli chodzi o warunek posiadania wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego, to jest on uzależniony od wieku wnioskodawcy, w którym powstała jego niezdolność do pracy. Przykładowo jeżeli niezdolność powstała przed 20. rokiem życia, to wymagane jest udowodnienie tylko 1 roku takiego okresu, a jeśli powstała w wieku powyżej 30 lat, to należy udowodnić 5 lat. Pięcioletni okres składkowy i nieskładkowy wymagany od wnioskodawcy, który stał się niezdolny do pracy po ukończeniu 30 lat, musi przypadać w ciągu ostatniego dziesięciolecia (art. 58 ust. 2 ustawy emerytalnej).

Ostatnie dziesięciolecie oblicza się od daty zgłoszenia wniosku o rentę lub od daty powstania niezdolności do pracy. Badając spełnienie tego warunku, ZUS przyjmuje dziesięciolecie korzystniejsze dla zainteresowanego.

Warunku 5-letniego stażu pracy w ostatnim dziesięcioleciu nie wymaga się od osób uznanych za całkowicie niezdolne do pracy lub całkowicie niezdolne do pracy i samodzielnej egzystencji, które udowodnią 25 lat okresów składkowych w przypadku kobiet i 30 lat w przypadku mężczyzn. Przy ustalaniu długości okresów składkowych uwzględnia się wyłącznie okresy wymienione w art. 6 ustawy emerytalnej.

Jak wskazano na wstępie, niezdolność do pracy musi powstać w okresach ściśle określonych w art. 57 ust. 1 pkt 3 ustawy emerytalnej lub nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ich ustania. W związku z tym osoba, która w okresie ostatnich 18 miesięcy przed zgłoszeniem wniosku o rentę lub przed powstaniem niezdolności do pracy nie była ubezpieczona (nie wykonywała zatrudnienia) może nie uzyskać prawa do renty. Jeśli jednak posiada okres składkowy i nieskładkowy w wymiarze co najmniej 20 lat w przypadku kobiet i 25 lat w przypadku mężczyzn, to warunek ten nie jest wymagany (art. 57 ust. 2 ustawy emerytalnej). Przy ustalaniu 20 lat (odpowiednio 25 lat) obok okresów składkowych i nieskładkowych uwzględniane są również okresy ubezpieczenia społecznego rolników. Co jednak istotne, wnioskodawca musi legitymować się orzeczeniem o całkowitej niezdolności do pracy lub całkowitej niezdolności do pracy i samodzielnej egzystencji.

Dodajmy, że orzeczenie lekarza orzecznika ZUS o poprawie stanu zdrowia (np. przy ubieganiu się o świadczenie rentowe na kolejny okres) czyli ustalenie częściowej niezdolności do pracy (zamiast całkowitej) spowoduje utratę prawa do świadczenia rentowego. Z pytania wynika, że Czytelniczka spełnia warunek do nabycia prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, na okres 2 lat, pomimo 3-letniej przerwy w zatrudnieniu, ponieważ udowodniła co najmniej 20-letni staż i jest całkowicie niezdolna do pracy.