Gazeta Podatkowa nr 39 (2018) z dnia 15.05.2023

Renta rodzinna dla tegorocznego maturzysty

Z prawa do renty rodzinnej po zmarłym ubezpieczonym, emerycie lub renciście mogą korzystać m.in. jego dzieci. Przy czym, jeśli ukończyły one 16 lat, warunkiem otrzymywania tego świadczenia, z założenia nie dłużej niż do 25. roku życia, jest kontynuowanie nauki. Egzamin maturalny kończy wprawdzie pewien jej etap, ale prawo do renty zachowane jest do końca wakacji, a po udokumentowaniu faktu kontynuowania nauki, także za dalszy okres.

Świadczenie po zmarłym

Renta rodzinna przysługuje uprawnionym członkom rodziny osoby, która w chwili śmierci:

• miała ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy lub
• spełniała warunki wymagane do uzyskania jednego z ww. świadczeń, gdzie przy ocenie prawa do renty przyjmuje się, że osoba zmarła była całkowicie niezdolna do pracy, lub też
• pobierała zasiłek przedemerytalny, świadczenie przedemerytalne lub nauczycielskie świadczenie kompensacyjne.

Stanowią o tym art. 65 i art. 66 ustawy o emeryturach i rentach z FUS (Dz. U. z 2022 r. poz. 504 ze zm.), zwanej ustawą emerytalną.

Dla dzieci

Do uprawnionych członków rodziny, którzy mogą skorzystać z prawa do renty rodzinnej po ww. osobie, zwanej dalej ubezpieczonym, zaliczają się m.in. dzieci, za które uznawane są:

• dzieci własne ubezpieczonego, dzieci jego drugiego małżonka oraz dzieci przez niego przysposobione, a także
• przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności wnuki, rodzeństwo i inne dzieci, z wyłączeniem dzieci przyjętych na wychowanie i utrzymanie w ramach rodziny zastępczej lub rodzinnego domu dziecka - o ile:
• zostały przyjęte na wychowanie i utrzymanie co najmniej na rok przed śmiercią ubezpieczonego, chyba że śmierć była następstwem wypadku,
• nie mają prawa do renty po zmarłych rodzicach, a gdy rodzice żyją, jeżeli nie mogą zapewnić im utrzymania albo zmarły ubezpieczony lub jego małżonek był ich opiekunem ustanowionym przez sąd.

Po 16. roku życia

Dzieci mogą korzystać bezwarunkowo z prawa do renty rodzinnej jedynie do ukończenia 16 lat. Po przekroczeniu tego wieku renta rodzinna przysługuje im, o ile:

• nadal się uczą - świadczenie to należne jest do ukończenia nauki w szkole, z założenia nie dłużej niż do osiągnięcia 25 lat albo
• stały się całkowicie niezdolne do pracy oraz do samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolne do pracy przed ukończeniem odpowiednio 16 lat, nauki w szkole lub 25 lat - mogą one wówczas korzystać z prawa do renty rodzinnej bez względu na wiek.

Pod pojęciem "nauki w szkole" należy rozumieć naukę pobieraną w systemie dziennym, wieczorowym, zaocznym lub eksternistycznym.

Z chwilą ustania danej okoliczności uprawniającej do renty rodzinnej, a więc odpowiednio z chwilą ukończenia przez dziecko nauki w szkole lub 25. roku życia, albo upływu ważności orzeczenia potwierdzającego całkowitą niezdolność do pracy, świadczenie to już nie przysługuje.

Z tym że:

• w razie ustania prawa do renty rodzinnej z powodu ustąpienia niezdolności do pracy - stosuje się odpowiednio przepis art. 61 ustawy emerytalnej, co oznacza, że prawo do renty rodzinnej podlega przywróceniu, jeżeli w ciągu 18 miesięcy od ustania prawa do renty uprawniony do niej członek rodziny ponownie stał się niezdolny do pracy,
• jeśli dziecko osiągnęło 25 lat, będąc na ostatnim roku studiów w szkole wyższej, prawo do renty rodzinnej przedłuża się do zakończenia tego roku studiów.

Do końca wakacji

Renta rodzinna dla uczących się dzieci w wieku powyżej 16 lat wypłacana jest przez cały rok szkolny/akademicki, potwierdzony stosownym dokumentem o pobieraniu nauki, i okres wakacji, a więc odpowiednio do końca:

• sierpnia - w przypadku uczniów szkół ponadpodstawowych,
• września - w przypadku studentów,

chyba że wcześniej uczeń lub student (z zastrzeżeniem jak wyżej) ukończy 25 lat.

Nowy etap nauki

Również absolwenci szkół ponadpodstawowych zachowują prawo do renty rodzinnej do końca wakacji, a więc np. do 31 sierpnia. Przy czym, w przypadku gdy po zdanej maturze dostaną się na studia, które rozpoczynają się w październiku, mogą uzyskać prawo do tego świadczenia także na dalszy okres, w tym za wrzesień, o ile w odpowiednim czasie zostanie złożony stosowny wniosek w tej sprawie. Należy go złożyć zaraz po wakacjach, albo najlepiej jeszcze w trakcie ich trwania wraz z zaświadczeniem o kontynuowaniu nauki, wydanym przez placówkę, w której nauka jest kontynuowana (patrz ramka), co pozwoli na zachowanie ciągłości w wypłacie świadczenia.

Oczywiście w niektórych przypadkach może to być trudne, zwłaszcza gdy dana uczelnia wyższa wydaje zaświadczenia o podjęciu nauki dopiero po zakończeniu wakacji akademickich, tj. w październiku. Czekanie tak długo może skutkować podjęciem wypłaty świadczenia począwszy od 1 października, a tym samym brakiem prawa do renty za wrzesień. Zgodnie bowiem z art. 133 ust. 1 pkt 1 ustawy emerytalnej, w razie ponownego ustalenia przez organ rentowy prawa do świadczeń, przyznane świadczenia wypłaca się, poczynając od miesiąca, w którym powstało prawo do tych świadczeń, jednak nie wcześniej niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy.

Dlatego w takim przypadku warto skorzystać z rozwiązania, które proponuje ZUS na swojej stronie internetowej www.zus.pl. Otóż maturzyści przyjęci na pierwszy rok studiów, którzy pobierają rentę rodzinną, odpowiednio:

• do końca września - powinni złożyć:
• wniosek o kontynuację wypłaty świadczenia oraz
• zaświadczenie z uczelni potwierdzające przyjęcie na studia,
• przed upływem października - zobowiązani są uzupełnić dokumentację o zaświadczenie z uczelni o rozpoczęciu studiów.

Ewentualnie pozostaje powołanie się na nadal obowiązujący art. 31zy⁹ specustawy w sprawie COVID-19 (Dz. U. z 2021 r. poz. 2095 ze zm.), w oparciu o który, po złożeniu żądania wyrażonego w formie oświadczenia, wypłata renty rodzinnej może nastąpić, zgodnie z tym żądaniem, także za wrzesień.

Pozostali studenci (np. II i III roku) mogą złożyć wniosek i zaświadczenie o kontynuowaniu nauki do końca października.

Natomiast osoby, które rozpoczną naukę w innym miesiącu niż wrzesień lub październik, muszą dostarczyć do ZUS zaświadczenie o kontynuowaniu nauki do końca miesiąca, w którym zostały przyjęte do danej placówki.

Na kilka lat

Jednocześnie organ rentowy podkreśla, iż zaświadczenia nie trzeba składać ponownie, jeśli uczelnia czy szkoła wydała je na cały okres trwania nauki (np. studia 5-letnie). Wówczas ZUS będzie wypłacał rentę rodzinną przez cały ten okres, choć w każdej chwili możne sprawdzić, czy uczeń lub student faktycznie nadal się uczy.

Uczeń lub student, który przerwie naukę, musi jak najszybciej zawiadomić o tym fakcie ZUS. Jeśli tego nie zrobi, nienależnie pobrane świadczenie trzeba będzie zwrócić wraz z odsetkami.