Biuletyn Informacyjny dla Służb Ekonomiczno - Finansowych nr 31 (1074) z dnia 1.11.2020

Uzyskanie prawa do renty a dodatkowe przywileje pracownicze

Pracownik otrzymał rentę z tytułu częściowej niezdolności do pracy. Czy przysługują mu uprawnienia należne pracownikom niepełnosprawnym, jeżeli nie dysponuje on orzeczeniem wydawanym przez powiatowy zespół ds. orzekania o niepełnosprawności?

Pracownikowi, o którym mowa w pytaniu, przyznana została renta z tytułu częściowej niezdolności do pracy, a więc dysponuje on orzeczeniem wydanym przez lekarza orzecznika ZUS, uznającym go za osobę częściowo niezdolną do pracy, ponieważ to na jego podstawie wydawana jest decyzja o przyznaniu renty.

Pracownik ten nie posiada natomiast orzeczenia o stopniu niepełnosprawności, wydawanego przez powiatowy zespół ds. orzekania o niepełnosprawności i stąd zgłaszane przez pracodawcę wątpliwości co do możliwości nabycia dodatkowych uprawnień przysługujących pracownikom posiadającym takie orzeczenia.

Wyjaśnienie tego problemu znajdziemy w dwóch przepisach ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2020 r. poz. 426 ze zm.), dalej: ustawy o rehabilitacji, a mianowicie w art. 5 oraz art. 1 tej ustawy.

Pierwszy z nich (art. 5) wyjaśnia, że orzeczenie lekarza orzecznika ZUS o:

• całkowitej niezdolności do pracy, ustalone na podstawie art. 12 ust. 2, i niezdolności do samodzielnej egzystencji, ustalone na podstawie art. 13 ust. 5 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2020 r. poz. 53 ze zm.), dalej: ustawy emerytalnej, traktowane jest na równi z orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności,
   
• niezdolności do samodzielnej egzystencji, ustalone na podstawie art. 13 ust. 5 ustawy emerytalnej, jest traktowane na równi z orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności,
   
• całkowitej niezdolności do pracy, ustalone na podstawie art. 12 ust. 2 ustawy emerytalnej, jest traktowane na równi z orzeczeniem o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności,
   
• częściowej niezdolności do pracy, ustalone na podstawie art. 12 ust. 3, oraz celowości przekwalifikowania, o którym mowa w art. 119 ust. 2 i 3 ustawy emerytalnej, jest traktowane na równi z orzeczeniem o lekkim stopniu niepełnosprawności.

Natomiast drugi z przywołanych przepisów (art. 1) informuje, że ustawa o rehabilitacji, a tym samym wprowadzone nią uprawnienia pracownicze, dotyczy osób, których niepełnosprawność została potwierdzona orzeczeniem:

• o zakwalifikowaniu przez organy orzekające do jednego z trzech stopni niepełnosprawności określonych w art. 3 tej ustawy lub
   
• o całkowitej lub częściowej niezdolności do pracy na podstawie odrębnych przepisów - tak jak ma to miejsce w opisanej sytuacji, lub
   
• o niepełnosprawności, wydanym przed ukończeniem 16 roku życia

- i osoby te uznaje się za osoby niepełnosprawne.

Posiadane przez pracownika orzeczenie lekarza orzecznika ZUS o częściowej niezdolności do pracy jest więc równoważne z orzeczeniem o lekkim stopniu niepełnosprawności.

To z kolei oznacza, że nabył on prawo do dodatkowych przywilejów pracowniczych, ale tylko przypisanych dla tego stopnia niepełnosprawności. Przypomnijmy, że są to:

• ograniczenie dopuszczalnego czasu pracy do 8 godzin na dobę i 40 godzin tygodniowo (art. 15 ust. 1 ustawy o rehabilitacji),
   
• zakaz zatrudniania w porze nocnej i w godzinach nadliczbowych (art. 15 ust. 3 ustawy o rehabilitacji),
   
• prawo do dodatkowej 15-minutowej przerwy w pracy na gimnastykę usprawniającą lub wypoczynek, wliczanej do czasu pracy (art. 17 ustawy o rehabilitacji).

Natomiast nie przysługują mu uprawnienia przypisane do umiarkowanego lub znacznego stopnia niepełnosprawności, jak np. prawo do urlopu dodatkowego, zwolnienia na udział w turnusie rehabilitacyjnym, czy też niższych norm czasu pracy - do 7 godzin na dobę i 35 godzin tygodniowo.

Powyższe wyjaśnienia znajdują potwierdzenie w licznym orzecznictwie sądowym. Przykładem mogą tu być:

• wyrok Sądu Najwyższego z 3 grudnia 2004 r. (sygn. akt II UK 68/04) stwierdzający, że: "(...) Z tego powodu osoby, w stosunku do których wydane zostały orzeczenia o niezdolności do pracy są traktowane na równi z osobami uzyskującymi specjalną ochronę prawa socjalnego z zakresu rehabilitacji i zatrudnienia (...)",
   
• wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 11 lutego 2009 r. (sygn. akt II SA/Wa 1526/08), z którego wynika, że: "(...) Osobą o znacznym stopniu niepełnosprawności jest osoba legitymująca się orzeczeniem właściwego zespołu ds. orzekania o stopniu niepełnosprawności, jak również osoba legitymująca się orzeczeniem lekarza orzecznika ZUS o całkowitej niezdolności do pracy i niezdolności do samodzielnej egzystencji (...)",
   
• wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 21 listopada 2019 r. (sygn. akt III AUa 247/19) stwierdzający, że: "Definicja prawna pojęcia "niepełnosprawności" ujęta została szerzej, aniżeli definicja prawna pojęcia "niezdolności do pracy". W konsekwencji, każda osoba, która uzyskała orzeczenie "o całkowitej lub częściowej niezdolności do pracy" jest uznawana równocześnie za "osobę niepełnosprawną" (...)".