Gazeta Podatkowa nr 69 (1214) z dnia 27.08.2015

Kiedy emerytura nie osiągnie kwoty minimalnej?

Wysokość emerytury uzależniona została od wielu czynników. W zasadzie wszystkie z nich związane są z przebiegiem aktywności zawodowej, przykładowo długość podlegania ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowym, czy wysokość zgromadzonych składek. Niejednokrotnie jednak emerytura wyliczona według odpowiednich algorytmów ustalonych przez ustawodawcę osiąga bardzo niski pułap. Wówczas, po spełnieniu odpowiednich warunków, ubezpieczony może liczyć na podwyższenie emerytury do kwoty świadczenia najniższego.

W polskim systemie emerytalnym mamy do czynienia z emeryturą ustalaną na:

• starych zasadach lub
   
• nowych zasadach, tj. według tzw. zdefiniowanej składki.

Kwestie związane z obliczaniem ich wysokości reguluje odpowiednio art. 53 oraz art. 26 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, zwanej ustawą emerytalną.

Stara emerytura

Emerytura obliczana według starych zasad przewidziana została, co do zasady, dla osób urodzonych przed 1 stycznia 1949 r. Aby nabyć uprawnienia, ubezpieczony musiał spełnić szereg warunków. Podstawowymi przesłankami były wiek emerytalny - stosowny dla kobiet i mężczyzn oraz odpowiednio długi okres składkowy i nieskładkowy. Aby nabyć prawo do emerytury, ubezpieczony generalnie musiał legitymować się co najmniej:

• 20-letnim okresem składkowym i nieskładkowym - w przypadku kobiet,
   
• 25-letnim okresem składkowym i nieskładkowym - w przypadku mężczyzn.

Jeżeli wysokość emerytury ustalonej dla osoby z wymienionym wymiarem okresów składkowych i nieskładkowych okazała się niższa od najniższej emerytury, wówczas organ rentowy z urzędu podwyższył ją do kwoty gwarantowanej.

Ustawodawca nie zagwarantował podwyższenia świadczenia do kwoty najniższej w przypadku osób, które nabyły prawo do tzw. niepełnej emerytury, tj.:

• po osiągnięciu wieku emerytalnego oraz
   
• udokumentowaniu okresów składkowych i nieskładkowych wynoszących co najmniej 15 lat dla kobiet i 20 dla mężczyzn.

Wynika to z art. 54 ustawy emerytalnej.

Na podwyższenie wysokości emerytury do najniższej kwoty nie mogą również liczyć ubezpieczeni, którzy nabyli prawo do emerytury z urzędu, przyznanej zamiast pobieranej renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy, jeżeli nie udokumentowali okresu składkowego i nieskładkowego wynoszącego co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn.

Gwarantowana kwota najniższej emerytury podwyższana jest corocznie wskaźnikiem waloryzacji.

Kwota najniższej emerytury począwszy od 1 marca 2015 r. wynosi 880,45 zł.

Nowa emerytura

Osobom urodzonym po 31 grudnia 1948 r. wysokość emerytury, co do zasady, ustalana jest według nowych zasad. Przysługuje ona po ukończeniu indywidualnego powszechnego wieku, bez względu na długość podlegania ubezpieczeniu społecznemu albo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. Kwestie dotyczące jej podwyższania do kwoty najniższej emerytury zostały odrębnie uregulowane w art. 87 ustawy emerytalnej.

Mianowicie, jeżeli emerytura obliczona według zdefiniowanej składki łącznie z okresową emeryturą kapitałową albo nowa emerytura jest niższa od kwoty najniższego świadczenia emerytalnego, wówczas emeryturę tę podwyższa się w taki sposób, aby suma tych świadczeń nie była niższa od kwoty najniższej emerytury, o ile ubezpieczony:

• mężczyzna - osiągnął indywidualny powszechny wiek emerytalny i ma okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 25 lat, 
   
• kobieta - osiągnęła indywidualny powszechny wiek emerytalny i ma okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej: 
   
• 20 lat - do 31 grudnia 2013 r., 
   
• 21 lat - od 1 stycznia 2014 r., 
   
• 22 lata - od 1 stycznia 2016 r., 
   
• 23 lata - od 1 stycznia 2018 r., 
   
• 24 lata - od 1 stycznia 2020 r.,
   
• 25 lat - od 1 stycznia 2022 r.

(patrz ramka i przykład).

Okresy nieskładkowe uwzględnia się w wymiarze nieprzekraczającym jednej trzeciej udowodnionych okresów składkowych. Przy obliczaniu okresów składkowych przypadających po dniu wejścia w życie ustawy emerytalnej (1 stycznia 1999 r.) dla celów podwyższenia emerytury do kwoty najniższej, miesiące, w których składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe były obliczone od podstawy wymiaru niższej od kwoty minimalnego wynagrodzenia pracowników, uwzględnia się w części odpowiadającej proporcji tej podstawy do kwoty minimalnego wynagrodzenia. Zasady tej nie stosuje się m.in., jeżeli zmniejszenie podstawy wymiaru składek poniżej minimalnego wynagrodzenia nastąpiło na skutek pobierania:

• wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy wypłaconego na podstawie przepisów Kodeksu pracy,
   
• zasiłków i świadczenia rehabilitacyjnego z ubezpieczenia chorobowego lub wypadkowego.

Prawo do podwyższenia nie przysługuje emerytom, którzy osiągają przychód z tytułu działalności (podlegającej, co do zasady, obowiązkowi ubezpieczenia społecznego), jeżeli przychód ten przekracza kwotę podwyższenia.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 17.12. 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS (Dz. U. z 2015 r. poz. 748)