Gazeta Podatkowa nr 31 (2219) z dnia 17.04.2025

Przeliczenie emerytury powszechnej po utracie emerytury kapitałowej

Ze środków zewidencjonowanych na subkoncie przyznawana jest okresowa emerytura kapitałowa. Jak sama nazwa wskazuje, świadczenie ma okresowy charakter. Przysługuje ono bowiem obok emerytury powszechnej członkowi otwartego funduszu emerytalnego do ukończenia 65. roku życia. Nie oznacza to jednak, że osoby uprawnione do pobierania emerytury kapitałowej z dniem osiągnięcia tego wieku wyłącznie tracą prawo do tej emerytury. Przepisy z zakresu ubezpieczeń społecznych przewidują stosowne przeliczenie emerytury powszechnej.

Zmiany w ubezpieczeniach społecznych

Reformy ubezpieczeń społecznych spowodowały m.in., że od 1 stycznia 1999 r.:

• wśród ubezpieczeń społecznych wyodrębnione zostało ubezpieczenie emerytalne,
• w ZUS funkcjonuje indywidualne konto ubezpieczonego, które jest zakładane każdej osobie ubezpieczonej w oparciu o pierwsze zgłoszenia do ubezpieczeń, a w ramach którego od 1 maja 2011 r. organ rentowy prowadzi także subkonto (patrz ramka).

Stopa procentowa składki na ubezpieczenie emerytalne wynosi 19,52% podstawy wymiaru. To, jaki jej procent ewidencjonowany jest na subkoncie, zależy od tego, czy ubezpieczony jest członkiem ofe czy takim członkiem nie jest. W przypadku:

• odprowadzania składki do ofe, część składki na ubezpieczenie emerytalne wynosząca:
• 2,92% podstawy wymiaru składki ZUS przekazuje do ofe wybranego przez ubezpieczonego,
• 4,38% podstawy wymiaru składki ZUS ewidencjonuje na subkoncie,
• nieodprowadzania lub zaprzestania odprowadzania składki do ofe (na zasadzie tzw. suwaka bezpieczeństwa w związku z ukończeniem przez ubezpieczonego wieku niższego o 10 lat od wieku emerytalnego), część składki emerytalnej, tj. 7,3% podstawy wymiaru składki, jest ewidencjonowana przez ZUS na subkoncie.

Kolejna zmiana w aspekcie świadczeń emerytalnych, to podział ubezpieczonych na dwie podstawowe grupy, tj. urodzonych:

• przed 1 stycznia 1949 r. oraz
• po 31 grudnia 1948 r.

i określenie innych zasad przyznawania im emerytury powszechnej, jak również możliwość nabycia prawa do okresowej emerytury kapitałowej.

Emerytura powszechna

Jak można założyć, wszystkie osoby urodzone przed 1 stycznia 1949 r. nabyły już prawa emerytalne. Ubezpieczonym urodzonym natomiast po 31 grudnia 1948 r. prawo do emerytury powszechnej przysługuje na zasadach określonych w art. 24 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS (Dz. U. z 2024 r. poz. 1631 ze zm.), zwanej ustawą emerytalną. Omawiana emerytura przysługuje im po osiągnięciu wieku emerytalnego wynoszącego co najmniej 60 lat dla kobiet, 65 lat dla mężczyzn i udokumentowaniu jakiegokolwiek wymiaru okresu składkowego i/lub nieskładkowego przed 1 stycznia 1999 r. i/albo okresu ubezpieczenia przypadającego po 31 grudnia 1998 r. Podstawę obliczenia emerytury powszechnej ustalanej według zreformowanych zasad stanowi kwota:

• zwaloryzowanych składek na ubezpieczenie emerytalne,
• zwaloryzowanego kapitału początkowego oraz
• środków zewidencjonowanych na subkoncie w ZUS.

Jeśli chodzi o środki zewidencjonowane na subkoncie, to kwot tych nie uwzględnia się przy ustalaniu wysokości emerytury, o której mowa w art. 184 ustawy emerytalnej, a więc przysługującej w obniżonym wieku z racji pracy szczególnej oraz przy ustalaniu wysokości emerytury zgodnie z art. 183 tej ustawy, tj. w tzw. sposób mieszany. We wskazanych przypadkach od ubezpieczonego będącego członkiem ofe wymagane jest złożenie wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w ofe, za pośrednictwem ZUS, na dochody budżetu państwa. Środków zewidencjonowanych na subkoncie nie uwzględnia się ponadto w przypadku, gdy ubezpieczony złożył wniosek o okresową emeryturę kapitałową i spełnia warunki do ustalenia prawa do tej emerytury (art. 25 ust. 1d-1e ustawy emerytalnej).

Emerytura kapitałowa

Emerytura kapitałowa przysługuje kobiecie urodzonej po 31 grudnia 1948 r. będącej członkiem ofe, jeżeli ukończyła 60 lat i ma ustalone prawo do emerytury powszechnej oraz kwota środków zewidencjonowanych na subkoncie, ustalona na ostatni dzień miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego zostanie przyznana emerytura, jest równa lub wyższa od 20-krotności kwoty dodatku pielęgnacyjnego (od 1 marca 2025 r. do 28 lutego 2026 r. jest to kwota 6.964,40 zł; 20 × 348,22 zł).

W przypadku gdy członek ofe nie spełnia warunku dotyczącego wysokości zgromadzonych środków pozwalających na przyznanie emerytury kapitałowej, wówczas zostają one uwzględnione przy ustalaniu wysokości emerytury powszechnej, poprzez powiększenie podstawy obliczenia takiej emerytury. Stanowi o tym wprost art. 11 ustawy o emeryturach kapitałowych (Dz. U. z 2018 r. poz. 926).

Wysokość okresowej emerytury kapitałowej to iloraz:

• kwoty środków zewidencjonowanych na subkoncie ustalonej na ostatni dzień miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego zostanie przyznana emerytura i
• średniego dalszego trwania życia, o którym mowa w art. 26 ustawy emerytalnej.

O prawie do okresowej emerytury kapitałowej przesądza członkostwo w ofe oraz stosowna kwota zgromadzona na subkoncie.

Przeliczenie emerytury powszechnej

Prawo do okresowej emerytury kapitałowej wygasa w przypadku śmierci członka ofe, jak i wyczerpania środków zewidencjonowanych na subkoncie, a ponadto z dniem poprzedzającym dzień, w którym członek ofe ukończył 65. rok życia.

Gdy prawo do okresowej emerytury kapitałowej wygaśnie w związku z osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego przewidzianego dla mężczyzn, a więc wynoszącego 65 lat, a środki zapisane na subkoncie w ZUS nie zostaną wyczerpane, ZUS przeliczy z urzędu emeryturę powszechną. Do jej obliczenia organ przyjmuje średnie dalsze trwanie życia ustalone dla wieku 65 lat obowiązujące w dacie osiągnięcia tego wieku. Nowo obliczona emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia:

• składek emerytalnych zapisanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca przed miesiącem, od którego świadczenie to będzie przysługiwało w nowej wysokości, z uwzględnieniem jej waloryzacji i
• zwaloryzowanego kapitału początkowego oraz
• środków zapisanych na subkoncie, z uwzględnieniem ich waloryzacji

przez średnie dalsze trwanie życia ustalone dla wieku 65 lat obowiązujące w dacie osiągnięcia przez ubezpieczoną tego wieku.

Co więcej, wskazane zasady stosuje się odpowiednio do ustalenia wysokości emerytury z Funduszu dla osoby, której ustalono prawo do tej emerytury oraz do okresowej emerytury kapitałowej, a która do dnia poprzedzającego dzień osiągnięcia wieku emerytalnego wynoszącego 65 lat nie pobrała emerytury wskutek zawieszenia prawa do świadczenia, zgodnie z art. 103a ustawy emerytalnej.