Sposoby przeliczania podstawy wymiaru starej emerytury

Wysokość emerytury przyznanej według starych zasad ustalana jest m.in. w oparciu o tzw. podstawę wymiaru tego świadczenia. Ustalenie tej wartości decyzją pierwszorazową przyznającą świadczenie emerytalne nie oznacza, iż nie można dokonać ponownego przeliczenia świadczenia od nowej podstawy wymiaru. Przy czym może to mieć miejsce na zasadach oraz warunkach przewidzianych przez ustawodawcę. Jeżeli w wyniku ponownego ustalenia emerytura okaże się niższa, świadczenie będzie nadal przysługiwało w dotychczasowej wysokości. Warto więc, spełniając odpowiednie warunki, złożyć wniosek o przeliczenie podstawy wymiaru.

Podstawa wymiary emerytury

Podstawę wymiaru emerytury stanowi przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe lub na ubezpieczenie społeczne na podstawie przepisów prawa polskiego w okresie:

kolejnych 10 lat kalendarzowych, wybranych przez zainteresowanego z ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek o emeryturę lub
20 lat kalendarzowych przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku, wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu.

Aby ustalić podstawę wymiaru, należy dokonać stosownych obliczeń, a mianowicie:

sumy kwot podstaw wymiaru składek z każdego roku,
stosunku każdej z obliczonych kwot do rocznej kwoty ogłoszonego przeciętnego wynagrodzenia i wyrazić go w procentach.

W następnej kolejności należy obliczyć średnią arytmetyczną wyliczonych wcześniej procentów. Ustalony w ten sposób wskaźnik wysokości podstawy wymiaru emerytury (wwpw) należy pomnożyć przez obowiązującą kwotę bazową.

Wskazane kwestie reguluje art. 15 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, zwanej ustawą emerytalną.

Przeliczenie podstawy wymiaru emerytury

Przeliczenie podstawy wymiaru emerytury możliwe jest na dwa sposoby. Zasady tego przeliczenia określone zostały w art. 110 oraz art. 111 ustawy emerytalnej.

Wymieniony jako pierwszy z nich ma zastosowanie do osób, które do ustalenia nowej podstawy wymiaru wskazują wynagrodzenie przypadające w całości lub w części po przyznaniu emerytury, a więc do emerytów osiągających oskładkowane przychody. Ponowne ustalenie wysokości świadczenia następuje przy zastosowaniu obowiązującej kwoty bazowej. Przy czym wysokość emerytury podlega ponownemu przeliczeniu, jeżeli nowo obliczony wwpw jest wyższy od poprzedniego.

Warto wskazać, iż wyższego wwpw nie wymaga się od emeryta, który od dnia ustalenia prawa do świadczenia do dnia zgłoszenia wniosku o przeliczenie nie pobrał emerytury wskutek jej zawieszenia np. w związku z osiąganiem dochodu lub przychodu w wysokości powodującej zawieszenie prawa do świadczenia. Ponadto wwpw nie musi być wyższy od poprzednio obliczonego, jeżeli wynosi co najmniej 130%, a wskazane do przeliczenia wynagrodzenie w całości przypada po przyznaniu świadczenia.

Z prawa do przeliczenia emerytury na podstawie art. 110 ustawy emerytalnej może skorzystać także osoba, która wskazuje do jej ponownego obliczenia podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe przypadającą przynajmniej w części po przyznaniu świadczenia, choćby składka od tej podstawy nie została faktycznie opłacona. Taka sytuacja będzie miała miejsce wówczas, gdy ze względu na przekroczenie rocznej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczony nie opłacił składek za dany okres, a wskazał go do obliczenia podstawy wymiaru.

Drugi ze sposobów przeliczenia świadczenia wynikający z art. 111 ustawy emerytalnej dopuszcza ponowne ustalenie podstawy wymiaru świadczenia wyłącznie w przypadku, gdy wskaźnik wysokości podstawy wymiaru jest wyższy od poprzednio obliczonego i obejmuje sytuacje, w których świadczeniobiorca wnioskuje o ustalenie podstawy wymiaru z:

tej samej liczby lat wybranych z tego samego okresu, jaki został wskazany do ustalenia poprzedniej podstawy wymiaru świadczenia,
kolejnych 10 lat kalendarzowych wybranych z ostatnich 20 lat poprzedzających bezpośrednio rok kalendarzowy, w którym zgłoszony został wniosek o przyznanie emerytury albo o ponowne ustalenie tego świadczenia,
20 lat kalendarzowych wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu przypadającego przed rokiem zgłoszenia wniosku o ponowne przeliczenie emerytury.

W tym przypadku wysokość świadczenia zostanie obliczona z zastosowaniem starej kwoty bazowej, tj. ostatnio przyjętej do obliczenia świadczenia.

Ustawodawca gwarantuje wypłatę emerytury w ustalonej dotychczasowej wysokości, nawet jeżeli w wyniku przeliczenia świadczenie będzie niższe.

Emerytura powszechna po wcześniejszej

W myśl art. 21 ust. 2 pkt 1 ustawy emerytalnej, podstawę wymiaru emerytury dla osoby, która miała ustalone prawo do emerytury wcześniejszej, stanowi podstawa wymiaru przyznanego uprzednio świadczenia emerytalnego, w wysokości uwzględniającej rewaloryzację oraz wszystkie kolejne waloryzacje przeprowadzane w okresie przypadającym po ustaleniu wcześniejszej emerytury do terminu przyznania np. emerytury w wieku powszechnym. W przypadku pobierania wcześniejszej emerytury i nabycia uprawnień do emerytury powszechnej nie ma bowiem możliwości ustalenia podstawy wymiaru z innego okresu w oparciu o nowe zarobki. Przy czym dotyczy to wyłącznie świadczeń dla osób urodzonych przed 1 stycznia 1949 r.

Jeśli jednak taki świadczeniobiorca podlegał ubezpieczeniu społecznemu lub ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym po przyznaniu wcześniejszej emerytury przez okres co najmniej 30 miesięcy, może on liczyć na ustalenie wysokości emerytury powszechnej w inny - korzystniejszy sposób. Część socjalna, tj. 24% kwoty bazowej obliczana jest wówczas od kwoty bazowej obowiązującej w dacie nabycia prawa do emerytury powszechnej. Z zastosowaniem poprzedniej kwoty bazowej, tj. przyjętej do obliczenia wcześniejszej emerytury obliczona zostanie tzw. część stażowa świadczenia - art. 53 ust. 4 ustawy emerytalnej.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2013 r. poz. 1440 ze zm.)