Okres służby wojskowej a emerytura

Emerytura powszechna dla ubezpieczonego urodzonego po 31 grudnia 1948 r. przysługuje po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego bez względu na wymiar udowodnionych okresów składkowych i nieskładkowych. Inaczej sytuacja wygląda, gdy ubezpieczony taki ubiega się o emeryturę wcześniejszą. Aby otrzymać takie świadczenie, musi, poza osiągnięciem obniżonego wieku, udokumentować odpowiednią długość okresu składkowego i nieskładkowego oraz okresu pracy "szczególnej". Jak wówczas przy ustalaniu uprawnień emerytalnych traktowany jest okres odbytej służby wojskowej?

Służba wojskowa okresem składkowym

Przy ustalaniu prawa do świadczenia emerytalnego oraz obliczaniu jego wysokości ustalana jest długość udokumentowanego przez ubezpieczonego okresu związanego z aktywnością zawodową. Dla celów emerytalnych okres ten podzielony został na składkowy i nieskładkowy. Składkowy to przede wszystkim okres:

opłacania składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz
nieopłacania składek z powodu przekroczenia w trakcie roku kalendarzowego kwoty rocznej podstawy wymiaru składek, o którym mowa w przepisach o systemie ubezpieczeń społecznych.

Okresem składkowym są jednak jeszcze inne okresy, w tym czynnej służby wojskowej w Wojsku Polskim lub okresy jej równorzędne albo okresy zastępczych form tej służby. Tak stanowi art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, zwanej ustawą emerytalną, który w pozostałych punktach i ustępach wymienia wszystkie okresy, które należy traktować jako składkowe. Jeżeli chodzi o okresy nieskładkowe, to pełny ich katalog zawarty został w art. 7 ustawy emerytalnej.

Istotną zasadą związaną z ustalaniem wymiaru okresu składkowego i nieskładkowego jest określona przez ustawodawcę odpowiednia proporcjonalność okresów nieskładkowych do składkowych. Przy ustalaniu prawa do emerytury, jak również obliczaniu jej wysokości okresy nieskładkowe uwzględnia się w wymiarze nieprzekraczającym jednej trzeciej udowodnionych okresów składkowych. Ubezpieczonemu, który udowodni dłuższy okres składkowy, organ rentowy uwzględni odpowiednio dłuższy okres nieskładkowy. Dlatego tak ważne jest, aby ubiegając się o świadczenie udokumentować wszystkie etapy przebyte w trakcie aktywności zawodowej.

Każdy dzień podlegania ubezpieczeniom społecznym albo emerytalnemu i rentowym zwiększa wysokość przysługującej emerytury.

Kiedy służba wojskowa okresem "szczególnym"?

Ubezpieczonym urodzonym po 31 grudnia 1948 r. emerytura wcześniejsza przysługuje w wieku niższym niż powszechny określony dla mężczyzn. Przy czym został on zróżnicowany w zależności od rodzaju pracy szczególnej i wynosi w zasadzie 60 albo 55 lat. Ponadto omawiane świadczenie przysługuje mężczyźnie po:

osiągnięciu okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganego w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury wynoszącego zazwyczaj 15 lat,
osiągnięciu okresu składkowego i nieskładkowego wynoszącego 25 lat.

Wymieniony okres składkowy i nieskładkowy oraz pracy "szczególnej" należy udokumentować na dzień 1 stycznia 1999 r. Emerytura przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w ofe, za pośrednictwem ZUS, na dochody budżetu państwa. Tak stanowi art. 184 ust. 1-2 ustawy emerytalnej.

Za pracę w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze uznaje się pracę świadczoną w ramach stosunku pracy, a także wykonywaną stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku. Okresy wykonywania takiej pracy stwierdza m.in. zakład pracy.

Bywa, że ubiegający się o świadczenie emerytalne mają problem ze spełnieniem warunku dotyczącego udowodnienia okresu pracy "szczególnej". W orzecznictwie sądowym wyrażony został pogląd, że okres zasadniczej służby wojskowej jest okresem zatrudnienia na takich samych warunkach, jak przed powołaniem do tej służby. Sądy wielokrotnie wypowiadały się o charakterze zasadniczej służby wojskowej, zazwyczaj uwzględniając taki okres jako pracę "szczególną" (patrz ramka).

Ubezpieczeni, którzy w trakcie trwania stosunku pracy w szczególnych warunkach odbyli służbę wojskową, mogą zatem domagać się uwzględnienia tego okresu jako okresu wykonywania pracy "szczególnej". Powinni jednak liczyć się z tym, że przy ustalaniu takiego okresu ZUS nie uwzględni okresu służby wojskowej. W konsekwencji prawo do wcześniejszej emerytury może zostać ustalone dopiero na etapie postępowania sądowego.

Niezbędna dokumentacja

Okresy czynnej służby wojskowej lub zastępczych jej form powinny być udokumentowane:

kserokopią książeczki wojskowej poświadczoną przez pracodawcę, u którego pracownik jest zatrudniony lub przez pracownika ZUS albo
zaświadczeniem Wojskowej Komendy Uzupełnień.

Okres służby wojskowej dla żołnierza zatrudnionego przed powołaniem do czynnej służby wojskowej w warunkach szczególnych, który po zakończeniu tej służby podjął zatrudnienie w tych samych warunkach, jest także okresem pracy w szczególnych warunkach.

Z wyroku SA w Krakowie z dnia 23 kwietnia 2013 r., sygn. akt III AUa 1412/12

Okres zasadniczej służby wojskowej odbytej w czasie trwania stosunku pracy w szczególnych warunkach zalicza się do stażu pracy wymaganego do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym, jeżeli pracownik w ustawowym terminie zgłosił swój powrót do tego zatrudnienia.

Z wyroku SA w Łodzi z dnia 23 stycznia 2014 r., sygn. akt III AUa 422/13

Okres zasadniczej lub okresowej służby wojskowej odbytej w czasie od 29 listopada 1967 r. do 31 grudnia 1974 r. zalicza się do okresu pracy w szczególnych warunkach wymaganego do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym (...).

Z uchwały Sądu Najwyższego z dnia 2 lipca 2015 r., sygn. akt III UZP 4/15

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z FUS (Dz. U. z 2015 r. poz. 748 ze zm.)