Gazeta Podatkowa nr 48 (1505) z dnia 14.06.2018

Od czego zależy wysokość renty socjalnej?

Gdy osoba pełnoletnia jest całkowicie niezdolna do pracy z powodu naruszenia sprawności organizmu, które powstało zanim ukończyła ona 18 lat lub w okresie kształcenia, może liczyć na przyznanie prawa do renty socjalnej. Wysokość tego świadczenia z założenia jest jednakowa dla wszystkich. Stanowi bowiem odpowiedni procent najniższej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy. Przy czym w pewnych okolicznościach może ulec zmniejszeniu lub zawieszeniu.

Uprawnieni do świadczenia

Renta socjalna przysługuje osobie pełnoletniej całkowicie niezdolnej do pracy z powodu naruszenia sprawności organizmu, które powstało:

• przed ukończeniem 18. roku życia lub
   
• w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej - przy czym nie później niż przed ukończeniem 25. roku życia albo
   
• w trakcie studiów doktoranckich lub aspirantury naukowej.

Stanowi o tym art. 4 ustawy o rencie socjalnej, który jednocześnie przewiduje możliwość przyznania renty:

• stałej - jeżeli całkowita niezdolność do pracy jest trwała lub
   
• okresowej, tj. na okres wskazany w decyzji ZUS - jeżeli całkowita niezdolność do pracy jest okresowa.

Wysokość świadczenia

Kwota renty socjalnej została ustalona jako wartość jednakowa dla wszystkich. Zgodnie z aktualnym brzmieniem art. 6 ust. 1 ustawy o rencie socjalnej wynosi ona 84% najniższej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy ustalonej i podwyższonej zgodnie z ustawą o emeryturach i rentach z FUS, zwanej dalej ustawą emerytalną.

Z powyższego wynika, że wysokość renty socjalnej uzależniona jest od kwoty najniższej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy, która podlega corocznej waloryzacji (art. 85 ust. 3 ustawy emerytalnej). Tym samym ustawodawca gwarantuje wzrost renty socjalnej co roku z dniem 1 marca (patrz tabela). Im wyższy wskaźnik waloryzacji emerytur i rent, tym wyższa jest wartość obowiązującej w danym okresie (od 1 marca danego roku do ostatniego dnia lutego następnego roku) najniższej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy, a co za tym idzie i renty socjalnej.

Podwyższenie renty socjalnej następuje z urzędu, a jeżeli wypłata renty została wstrzymana - po jej wznowieniu.

Dodatkowa podwyżka

Świadczeniobiorców czeka jednak dodatkowa podwyżka renty socjalnej. Otóż kwota ryczałtowa tego świadczenia ulegnie wzrostowi z 84% do 100% najniższej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy, a więc przed kolejnym terminem waloryzacji o 164,77 zł, z kwoty 865,03 zł (tj. 1.029,80 zł × 84%) do 1.029,80 zł.

Stanie się tak za sprawą ustawy z dnia 9 maja 2018 r. o zmianie ustawy o rencie socjalnej (Dz. U. poz. 933), zwanej dalej ustawą nowelizującą, która wejdzie w życie z dniem 1 września 2018 r., z mocą od dnia 1 czerwca 2018 r. Zakłada ona m.in., że wysokość rent socjalnych przysługujących w okresie od dnia 1 czerwca 2018 r. do dnia 31 sierpnia 2018 r. zostanie ustalona ponownie (z zastosowaniem nowej wartości procentowej), z urzędu, w terminie do dnia 30 września 2018 r. W tym też terminie ZUS powinien wypłacić wyrównanie tego świadczenia od dnia 1 czerwca 2018 r. lub - w przypadku, gdy prawo do renty socjalnej ustalono po dniu 31 maja 2018 r. - od miesiąca jego ustalenia.

Zawieszenie świadczenia

Osoby uprawnione do renty socjalnej mogą podejmować działalność zarobkową. Przy czym muszą liczyć się z tym, iż prawo do należnego im świadczenia może wówczas ulec zawieszeniu na zasadach określonych w art. 10 ust. 1-6 ustawy o rencie socjalnej, a więc:

• w razie osiągania przychodu m.in. z tytułu działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia społecznego (np. z tytułu zatrudnienia),
   
• za miesiąc, w którym zostały osiągnięte przychody w łącznej kwocie wyższej niż 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy ostatnio ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego do celów emerytalnych.

Dlatego też osoba pobierająca rentę socjalną lub jej przedstawiciel ustawowy są zobowiązani niezwłocznie powiadomić organ wypłacający rentę socjalną o osiąganiu przychodu w kwocie powodującej zawieszenie prawa do renty socjalnej, w sposób wskazany w art. 10 ust. 7-7a ustawy o rencie socjalnej.

Zmniejszenie wysokości renty

Zdarza się, że dana osoba jest uprawniona zarówno do renty socjalnej, jak i renty rodzinnej. W takim przypadku kwota renty socjalnej ulega takiemu obniżeniu, aby łączna kwota obu świadczeń nie przekraczała 200% kwoty najniższej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy (obecnie 2.059,60 zł, tj. 1.029,80 zł × 200%). Kwota obniżonej renty socjalnej nie może być jednak niższa niż 10% kwoty najniższej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy (obecnie 102,98%, tj. 1.029,80 zł × 10%).

Jeżeli natomiast kwota renty rodzinnej przekracza 200% kwoty najniższej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy, renta socjalna nie przysługuje.

Kwestię tę reguluje art. 9 ustawy o rencie socjalnej.

Dla pozbawionych wolności

Osobie uprawnionej, która zostanie tymczasowo aresztowana lub odbywa karę pozbawienia wolności (chyba że kara ta odbywana jest w systemie dozoru elektronicznego), renta socjalna nie przysługuje za okres tego aresztowania lub pozbawienia wolności (art. 8 ust. 1 i 1a ustawy o rencie socjalnej).

Wyjątek od tej reguły przewidziano dla osób samotnie gospodarujących, nieposiadających innego przychodu i niemających prawa do renty rodzinnej:

• będących właścicielami lokalu mieszkalnego (domu jednorodzinnego) lub
   
• posiadających spółdzielcze prawo do lokalu albo
   
• będących najemcami lokalu mieszkalnego wchodzącego w skład mieszkaniowego zasobu gminy, innych jednostek samorządu terytorialnego albo stanowiącego własność Skarbu Państwa lub państwowych osób prawnych.

Otóż w ich przypadku może być wypłacane 50% kwoty renty socjalnej (obecnie 432,52 zł, tj. 865,03 zł × 50%), o ile zobowiążą się one pisemnie, że z kwoty tej będą dokonywały opłat z tytułu czynszu lub innych należności za lokal mieszkalny (dom jednorodzinny), a w lokalu (domu jednorodzinnym) nie przebywają inne osoby.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 27.06.2003 r. o rencie socjalnej (Dz. U. z 2013 r. poz. 982 ze zm.)

Ustawa z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2017 r. poz. 1383 ze zm.)