Renta z tytułu niezdolności do pracy dla osoby z krótkim stażem

Od 2009 r. zatrudniamy pracownika (absolwenta liceum), dla którego jesteśmy pierwszym pracodawcą. W związku z niezdolnością do pracy zamierza on ubiegać się o rentę. Z jakiego okresu ZUS ustali podstawę wymiaru renty, skoro pracownik legitymuje się 5-letnim zatrudnieniem?

Co do zasady podstawę wymiaru renty stanowi ustalona w sposób wskazany w art. 15 ust. 4 ustawy emerytalnej przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe lub na ubezpieczenie społeczne w okresie:

kolejnych 10 lat kalendarzowych, wybranych przez zainteresowanego z ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek o rentę, lub
20 lat kalendarzowych, przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku, wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniom.

W związku z tym, że renta z tytułu niezdolności do pracy jest przyznawana osobom w różnym wieku, często legitymujących się stażem krótszym niż 10 lat, art. 17 ustawy emerytalnej zawiera szczególne rozwiązania umożliwiające obliczenie podstawy wymiaru tego świadczenia dla osób, które wskutek okoliczności życiowych nie mają możliwości wskazania do jej ustalenia wymaganej liczby lat pracy. Dotyczy to sytuacji, gdy niezdolność do pracy powstała przed 30 rokiem życia lub po ukończeniu 30 lat ale nie można ustalić podstawy z wyżej wskazanego okresu z powodu pełnienia zastępczej służby wojskowej, odbywania czynnej służby wojskowej albo korzystania z urlopu wychowawczego.

Zwracamy uwagę! Osoba ubiegająca się o rentę z tytułu niezdolności do pracy musi posiadać wymagany - w zależności od wieku - okres składkowy i nieskładkowy wynoszący łącznie co najmniej:

1 rok, jeżeli niezdolność do pracy powstała przed ukończeniem 20 lat,
2 lata, jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 20 do 22 lat,
3 lata, jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 22 do 25 lat,
4 lata, jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 25 do 30 lat,
5 lat, jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 30 lat (przy czym okres ten powinien przypadać w ciągu ostatniego dziesięciolecia przed zgłoszeniem wniosku o rentę lub przed dniem powstania niezdolności do pracy, z zastrzeżeniem niemającym znaczenia dla omawianej kwestii).

Z pytania Czytelnika wynika, że niezdolność pracownika do pracy powstała przed ukończeniem 30. roku życia, a ubezpieczony nie ma 10 kolejnych lat kalendarzowych, w których uzyskiwałby zarobki stanowiące podstawę wymiaru renty z tytułu niezdolności do pracy. Tym samym na podstawie art. 17 ustawy emerytalnej podstawa świadczenia zostanie ustalona z faktycznego okresu podlegania ubezpieczeniom społecznym. Do obliczenia świadczenia rentowego należy więc wskazać wynagrodzenia uzyskiwane w latach 2009-2014, w rozbiciu na poszczególne lata kalendarzowe.

Przykład

W marcu 2015 r. z wnioskiem o rentę z tytułu niezdolności do pracy wystąpiła 28-letnia kobieta. Do wniosku dołączyła dokumenty potwierdzające następujący staż:

od 1 października 2006 r. do 30 września 2011 r. - studia wyższe,
od 1 listopada 2011 r. do nadal - zatrudnienie.

Lekarz orzecznik ZUS orzekł, że ubezpieczona jest częściowo niezdolna do pracy, a niezdolność ta powstała w grudniu 2014 r. Dla osób, których niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 25 lat, a przed ukończeniem 30 lat, wymagane jest udowodnienie 4 lat okresów składkowych i nieskładkowych. Wnioskodawczyni posiada wymagany staż ubezpieczeniowy, tj. 3 lata i 4 miesiące składkowe oraz 1 rok, 1 miesiąc i 10 dni nieskładkowych (po ograniczeniu do 1/3 udowodnionych okresów składkowych). Do ustalenia podstawy wymiaru renty ZUS przyjmie wynagrodzenie z lat: 2011, 2012, 2013, 2014 i podzieli przez 4.

Wspomnijmy, że nie ustala się podstawy wymiaru renty dla ubezpieczonego, którego niezdolność do pracy powstała przed 30. rokiem życia, jeżeli nie pozostawał on w ubezpieczeniu przez co najmniej 1 rok. W tej sytuacji rentę przyznaje się w wysokości najniższej.