Prawo do renty przed osiągnięciem wieku emerytalnego

Mam ukończone 63 lata. Od grudnia 1998 r. do 31 lipca 2013 r., tj. przez ponad 14 lat pobierałem rentę z tytułu całkowitej niezdolności do pracy. W sierpniu 2013 r. lekarz orzecznik ustalił, iż do osiągnięcia wieku emerytalnego jestem osobą częściowo niezdolną do pracy. Od części orzeczenia ustalającej częściowy stopień niezdolności złożyłem sprzeciw. Komisja lekarska stwierdziła jednak, że jestem zdolny do pracy. Czy w okresie ochronnym - przedemerytalnym, można pozbawić prawa do renty? Czy komisja lekarska mogła dokonać zmiany stopnia niezdolności do pracy ustalonej przez lekarza orzecznika na niekorzyść badanego?

Obowiązujące przepisy dotyczące warunków nabywania prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy regulują w sposób precyzyjny związane z tym kwestie. Kluczowym dla rozstrzygnięcia poruszanego tematu jest art. 13 ust. 3a ustawy o emeryturach i rentach z FUS (Dz. U. z 2013 r. poz. 1440).

Zgodnie z treścią tej normy prawnej, jeżeli osobie uprawnionej do renty z tytułu niezdolności do pracy przez okres co najmniej ostatnich 5 lat poprzedzających dzień badania lekarskiego brakuje mniej niż 5 lat do osiągnięcia wieku emerytalnego, w przypadku dalszego stwierdzenia niezdolności do pracy orzeka się ją na okres do dnia osiągnięcia tego wieku.

Zakładając, że Czytelnik urodził się w grudniu 1950 r., to powszechny wiek emerytalny osiągnie po ukończeniu 66. roku życia, czyli w grudniu 2016 r. Ponadto przez okres ponad 14 lat nieprzerwanie uprawniony był do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy, a zatem przez okres dłuższy niż 5 lat od ostatniego badania, które miało miejsce w sierpniu 2013 r. Dla udowodnienia prawa do dalszej wypłaty renty pozostaje sporne czy w dacie przeprowadzanego badania był on nadal osobą niezdolną do pracy, w stopniu co najmniej częściowym.

Konstrukcja wskazanego przepisu ustawy emerytalnej oceniana była przez Sąd Apelacyjny w Szczecinie w sprawie z odwołania ubezpieczonej o przywrócenie renty. SA w wyroku z dnia 23 października 2012 r., sygn. akt III AUa 424/12, określił, iż dalsze stwierdzenie niezdolności do pracy (zarówno całkowitej, jak i częściowej) winno skutkować orzeczeniem niezdolności do pracy na okres do osiągnięcia wieku emerytalnego. Przy czym nie jest warunkiem koniecznym stwierdzenie niezdolności do pracy w całym tym okresie. SA wskazał, że przepis wprowadził fikcję prawną, sprowadzającą się do uznania, że dalsze stwierdzenie niezdolności do pracy ubezpieczonego, któremu brakuje mniej niż 5 lat do osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego, jeżeli miał on przyznane prawo do renty w ostatnich 5 latach, skutkuje stwierdzeniem niezdolności do pracy w całym okresie pozostałym do nabycia prawa do emerytury, bez względu na rzeczywisty okres niezdolności do pracy.

Odnosząc się do drugiego z zadanych pytań, należy stwierdzić, że przepisy prawa z zakresu ubezpieczeń społecznych niestety nie przewidują, aby mimo ustalonej w ramach badania pierwszo- instancyjnego przez lekarza orzecznika częściowej niezdolności do pracy, orzekająca w sprawie komisja lekarska nie mogła takich ustaleń zmienić na niekorzyść ubezpieczonego. Komisja rozpatrując sprzeciw dokonuje m.in. oceny niezdolności do pracy i jej stopnia. Nie jest przy tym związana ustaleniami lekarza orzecznika, choćby były one zaskarżone tylko w części.