"Rencista socjalny" z prawem do renty rodzinnej

Zdarza się, że osoba uprawniona do renty socjalnej nabywa także prawo do renty rodzinnej lub odwrotnie - osoba przebywająca na rencie rodzinnej spełni warunki do uzyskania prawa do renty socjalnej. W takich sytuacjach istnieje możliwość pobierania obu tych świadczeń. Od reguły tej istnieje jednak wyjątek. Dotyczy to przypadku, w którym renta rodzinna ustalona zostanie na poziomie przekraczającym dwukrotność kwoty najniższej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy.

Dla kogo renta socjalna i rodzinna?

Renta socjalna przysługuje osobie pełnoletniej całkowicie niezdolnej do pracy z powodu naruszenia sprawności organizmu, które powstało:

1) przed ukończeniem 18. roku życia lub

2) w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej - przed ukończeniem 25. roku życia, albo

3) w trakcie studiów doktoranckich lub aspirantury naukowej.

Jeśli całkowita niezdolność do pracy jest trwała, ZUS przyznaje rentę na stałe. Natomiast w przypadku gdy niezdolność ta jest okresowa, prawo do renty jest czasowe. Kwestię tę reguluje art. 4 ustawy o rencie socjalnej.

Natomiast zasady przyznawania renty rodzinnej określa ustawa o emeryturach i rentach z FUS, zwana ustawą emerytalną. W świetle art. 65 ustawy emerytalnej renta rodzinna przysługuje uprawnionym członkom rodziny osoby, która w chwili śmierci miała ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy lub spełniała warunki wymagane do uzyskania jednego z tych świadczeń. W gronie uprawnionych znaleźli się następujący członkowie rodziny:

1) dzieci własne, dzieci drugiego małżonka oraz dzieci przysposobione,

2) przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności wnuki, rodzeństwo i inne dzieci, z wyłączeniem dzieci przyjętych na wychowanie i utrzymanie w ramach rodziny zastępczej lub rodzinnego domu dziecka,

3) małżonek (wdowa i wdowiec),

4) rodzice.

Aby jednak wymienione osoby mogły uzyskać rentę rodzinną, muszą spełnić warunki określone w art. 68-71 ustawy emerytalnej.

Prawo do obu świadczeń

Osoba ubiegająca się o rentę socjalną bądź ją pobierająca jest obowiązana powiadomić jednostkę organizacyjną ZUS przyjmującą wniosek lub wypłacającą tę rentę o posiadaniu uprawnień do renty rodzinnej oraz organ emerytalno-rentowy wypłacający rentę rodzinną o posiadaniu uprawnień do renty socjalnej.

Jest to niezmiernie ważne, ponieważ renta socjalna przysługuje osobie uprawnionej do renty rodzinnej, o ile wysokość tej ostatniej nie przekracza 200% kwoty najniższej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy.

Zatem w przypadku, gdy:

osoba ubiegająca się o rentę socjalną jest jednocześnie uprawniona do renty rodzinnej, której wysokość nie przekracza aktualnie 1.598,36 zł (tj. 799,18 zł × 200%) lub
osoba już uprawniona do renty socjalnej nabędzie rentę rodzinną w kwocie nieprzekraczającej dwukrotności najniższej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy,

przysługuje jej prawo do obu tych świadczeń (przykład 1).

Nie więcej niż 200% najniższej renty

W przypadku zbiegu uprawnień do renty socjalnej z uprawnieniem do renty rodzinnej kwota renty socjalnej ulega takiemu obniżeniu, aby łączna kwota obu świadczeń nie przekraczała 200% kwoty najniższej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy (przykład 2).

Gdy z wnioskiem o rentę socjalną wystąpi osoba uprawniona do renty rodzinnej przysługującej w kwocie wyższej niż 1.598,36 zł, ZUS wyda decyzję odmawiającą prawa do świadczenia. W tej sytuacji wnioskodawca nie zostanie skierowany na badanie do lekarza orzecznika ZUS.

Natomiast jeśli prawo do renty po zmarłym członku rodziny uzyska świadczeniobiorca już uprawniony do renty socjalnej, zaś renta rodzinna przekroczy wyznaczony przepisami pułap, to wówczas prawo do renty socjalnej ustanie, a organ rentowy wyda decyzję wstrzymującą jej wypłatę. Renta socjalna bowiem w takich przypadkach nie przysługuje (przykład 3).

Minimalna renta z tytułu całkowitej niezdolności do pracy w 2012 r.
Okres obowiązywania	Wysokość
od 1 stycznia do 29 lutego	728,18 zł
od 1 marca do 31 grudnia	799,18 zł

Gwarancja wypłaty renty socjalnej

W razie zbiegu uprawnień do renty socjalnej z uprawnieniem do renty rodzinnej, pewne okoliczności powodują, że kwota renty socjalnej ulega odpowiedniemu zredukowaniu, o którym wspomniano wcześniej. Jednocześnie jednak ustawa o rencie socjalnej przewiduje w takich przypadkach pewną gwarancję. Mianowicie kwota obniżonej renty socjalnej nie może być niższa niż 10% kwoty najniższej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy. Od 1 marca 2012 r. gwarancja ta stanowi 79,92 zł (10% × 799,18 zł).

Przykład 1

W maju 2012 r. wniosek o rentę rodzinną po zmarłej matce zgłosił spełniający niezbędne kryteria mężczyzna uprawniony do renty socjalnej. Do świadczenia po zmarłym rodzicu ma prawo jeszcze druga osoba, tj. siostra zainteresowanego. ZUS ustalił rentę rodzinną w kwocie 1.468 zł, z czego część przypadająca na wnioskodawcę stanowi 734 zł. Część ta jest niższa niż 1.598,36 zł (200% × 799,18 zł), zatem rencista socjalny będzie mógł również korzystać z prawa do renty rodzinnej.

Przykład 2

Osoba z ustalonym prawem do renty socjalnej, którą pobiera w kwocie 682,67 zł, od dnia 1 czerwca 2012 r. nabyła prawo do renty rodzinnej po zmarłej matce. Renta rodzinna została ustalona w wysokości 1.034,80 zł. W sumie renta socjalna wraz z rentą rodzinną wynosi 1.717,47 zł, tj. (682,67 zł + 1.034,80 zł). Przekracza zatem 200% najniższej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy, tj. 1.598,36 zł. Zatem ZUS ograniczył łączną wysokość obu świadczeń do wysokości 1.598,36 zł.

Ponieważ w takim przypadku obniżeniu ulega renta socjalna, świadczeniobiorca będzie pobierał:

rentę rodzinną w pełnej wysokości, tj. 1.034,80 zł oraz
rentę socjalną w kwocie 563,56 zł (tj. 1.598,36 zł - 1.034,80 zł).

Przykład 3

W czerwcu 2012 r. z wnioskiem o rentę rodzinną wystąpiła studentka pobierająca już rentę socjalną. ZUS przyznał jej rentę rodzinną począwszy od 14 maja br., tj. od daty spełnienia wszystkich niezbędnych do tego świadczenia warunków. Organ rentowy ustalił, że nowo przyznane świadczenie wynosi 1.673,87 zł. Renta rodzinna jest wyższa od 200% kwoty najniższej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy. Oznacza to, że kobiecie od 14 maja br. nie przysługuje już renta socjalna. Jednocześnie ZUS przekaże zainteresowanej stosowną różnicę między wypłaconą rentą socjalną a kwotą należnej renty rodzinnej.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 27.06.2003 r. o rencie socjalnej (Dz. U. nr 135, poz. 1268 ze zm.)

Ustawa z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. nr 153, poz. 1227 ze zm.)